In dit artikel:
Wat gaat er binnen mijn branche veranderen?
Wat is scenarioplanning?
De drie voordelen van scenarioplanning
Voorbeeld 1: een introductie
Voorbeeld 2: scenarioplanning tijdens de coronacrisis
Aan de slag
Extra tips
Conclusies en aanbevelingen
Wat gaat er binnen mijn branche veranderen?
Deze vraag is niet met zekerheid te beantwoorden. Hoe diep je er ook over nadenkt en hoeveel je er ook over leest; verder dan een goed onderbouwde inschatting zal je niet komen.
Het enige dat je momenteel met zekerheid kunt zeggen, is dat het gedrag van consumenten door de coronacrisis in veel branches drastisch verandert. De kans is groot dat dit in jouw branche ook gaat gebeuren. Dergelijke onzekerheid geeft veel zzp’ers een onrustig gevoel en maakt het moeilijker om te kiezen aan welke acties jij nu jouw kostbare tijd besteedt.
Wat is scenarioplanning?
Wanneer mensen over scenario’s nadenken, zijn ze intuïtief geneigd om alleen over korte termijn scenario’s na te denken, die een positieve uitkomst hebben en het meest waarschijnlijk zijn. Vooral voor ondernemers is een dergelijke instelling levensgevaarlijk. Zelfs als je met 80% zekerheid een voorspelling kunt maken, wil je namelijk niet al je pijlen op die ene uitkomst richten. Want wat gebeurt er dan als je er toch naast zit? Door in scenario’s te denken ben je beter voorbereid op verschillende uitkomsten en sta je straks niet met lege handen.
De drie voordelen van scenarioplanning
- Voorbereid op negatieve uitkomsten
Mensen, en vooral ondernemers, zijn vaak geneigd van het positieve uit te gaan. In eerste instantie is dit een waardevolle gewoonte, die je helpt om belangrijke kansen te signaleren. Tegelijkertijd is een te positieve kijk vanuit ondernemersperspectief een enorm gevaar. Veel ondernemers kunnen bevestigen dat zij in een optimistische beginfase duizenden euro’s hadden kunnen besparen door een meer gecalculeerde aanpak te kiezen.
- Voorbereid op minder waarschijnlijke uitkomsten
Het is menseigen om uit te gaan van het meest waarschijnlijke scenario en de minder waarschijnlijke uitkomsten volledig te negeren. Wanneer iemand een scenario eenmaal gelooft, gaat men van nature bovendien op zoek naar bewijs dat bevestigt dat dit scenario inderdaad plaats zal vinden. Dit fenomeen heet confirmation bias en zorgt ervoor dat je ongewenst een tunnelvisie creëert. Scenarioplanning zorgt ervoor dat je ook de minder waarschijnlijke uitkomsten op papier zet en nadenkt over welke acties jouw onderneming in dat scenario overeind kunnen houden.
- Voorbereid op de lange termijn
Of je het nu leuk vindt of niet, als mens en ondernemer heb je over het algemeen de neiging veel aandacht te besteden aan zaken die invloed hebben op de korte termijn. Psychologen noemen deze gewoonte present bias en het nadeel ervan is dat je keuzes vaak niet de beste zijn voor de lange termijn. Met scenarioplanning dwing je jezelf ook over de lange termijn na te denken en zeker te stellen dat je daarop anticipeert.
Voorbeeld 1: een introductie
We leggen scenarioplanning uit aan de hand van een eenvoudig te visualiseren voorbeeld: de uitvinding van de auto.
| Observatie | Direct gevolg | Indirect gevolg | Kans |
| Uitvinding van de auto | Wegen worden verbeterd | Snelwegen worden aangelegd | Bouw motels en wegrestaurants |
| Er vinden ongelukken plaats | Mensen kunnen geen reparatie betalen | Start verzekeringsmaatschappij | |
| Men gaat lange afstanden afleggen met de auto | Men heeft ver van huis benzine nodig | Bouw benzinestations |
Zoals te zien in het voorbeeld van de auto is het model effectief als je een observatie vastlegt en vervolgens uitschrijft welke gevolgen en kansen daaruit voortvloeien. Hieronder leggen we uit wat in iedere kolom ingevuld dient te worden.
- Observatie
In de meest linker kolom vind je ruimte om je observatie in te vullen. Dit is een constatering van een verandering die je ziet die mogelijk relevant is voor jouw toekomstige bedrijfsvoering. Dit kan gaan om een verandering in je branche, een verandering van klantgedrag of de verandering van klantbehoeften.
- Direct gevolg
Wat is het directe gevolg van jouw observatie? Wiens leven verandert op welke manier? Zoals je straks zult ontdekken is dit een cruciale stap om kansen voor jouw onderneming te ontdekken.
- Indirect gevolg
Veel ondernemers denken na over de directe gevolgen van een verandering. Veel minder ondernemers nemen de moeite na te denken over de effecten van dat gevolg. Door als zzp’er die extra stap wel te zetten kun je een markt ontdekken met veel minder concurrentie.
- Kans
Welke kansen vloeien voort uit de (in)directe gevolgen van jouw observatie? Het antwoord op die vraag helpt je duidelijkheid te creëren over welke acties jouw kostbare tijd waard zijn.
Voorbeeld 2: scenarioplanning tijdens de coronacrisis
Hoe kun je het denken in scenario’s specifiek inzetten tijdens de coronacrisis? We helpen je in de goede richting met onderstaand voorbeeld.
| Observatie | Direct gevolg | Indirect gevolg | Kans |
| Verplichte zelfisolatie | Man, vrouw en kinderen besteden extreem veel tijd samen in een kleine ruimte | Meer ruzies | Digitale relatietherapie sessies |
| Sportscholen gaan dicht | Men start met thuis sporten | Men heeft motivatie nodig | Digitale sportlessen |
| Geen onnodige reistijd naar werk | Men heeft meer tijd voor oefenen op muziekinstrument | Familieleden kunnen het geluid van oefenen niet uitstaan | Oplossingen om muzikaler te worden zonder instrument |
| Kroegen gaan dicht | Men mist plezier en saamhorigheidsgevoel | Men staat open voor creatieve ideeën voor een beter gevoel | Start digitale pubquiz |
Aan de slag
Onderstaand vind je het meest complete schema dat je kunt gebruiken om tijdens de coronacrisis kansen te ontdekken voor jouw onderneming. Het grote verschil met de voorbeelden hierboven is dat het schema scenario’s als uitgangspunt heeft in plaats van observaties. Dit komt omdat dit model is gericht op hypothetische scenario’s in de toekomst en er daarom nog niet gesproken kan worden van observaties.
Als voorbeeld hebben we het schema ingevuld vanuit het perspectief van een restauranteigenaar. Onderaan het schema vind je extra tips en uitleg om het schema compleet te maken.
| Scenario | Waarschijnlijkheid | Direct gevolg | Indirect gevolg | Kans | Relevante acties om kans te benutten |
| Online bestellen wordt de nieuwe norm | 20% | Ik heb minder oppervlakte nodig voor tafels | Ik heb meer ruimte om waarde toe te voegen voor mijn online klanten | Aanbieden van nieuwe dienst in mijn restaurant | Uitzoeken welke restaurants succesvol een duale functie hebben |
| Situatie wordt hetzelfde als voor corona | 50% | Ik heb een goed ingespeeld team nodig, waarvan alle leden bekend zijn met mijn keuken | Ik moet tijd inplannen om goede mensen te leren kennen en hen te trainen | Vergroten netwerk via digitale platformen en 1 op 1 kooksessies in de huidige keuken | Facebookgroep starten voor ambitieus horecapersoneel |
| Er komt een enorme piek van mensen die uit eten willen | 20% | Ik moet klanten ‘nee’ verkopen, omdat mijn restaurant vol zit | Mensen staan open voor alternatieven | Aanbod uitbreiden met early dinners (voor 17u) | Uitzoeken welke concepten dit succesvol doen |
| Ik kan de lopende kosten tijdens de coronacrisis niet doorbetalen | 10% | Faillissement | Ik kan mijn tijd en kennis op een andere manier inzetten | Aanbieden alternatieve dienstverlening | Bijscholen op onderwerp om een sterke start te maken |
Extra tips
- Waarschijnlijkheid inschatten
In de tweede kolom zie je de mogelijkheid om in te schatten hoe groot de kans is dat dit scenario daadwerkelijk plaats zal vinden. Het inschatten van deze kansen is geen exacte wetenschap; het gaat erom dat je een gevoel hebt bij hoe waarschijnlijk het is dat dit specifieke scenario realiteit wordt. Die inschatting helpt je namelijk om te beredeneren hoeveel tijd je wilt besteden om je op dit scenario voor te bereiden.
Het is een goede gewoonte om het document er regelmatig bij te pakken en aan de hand van de nieuwe informatie die je hebt ingewonnen te herzien.
- Waarschijnlijkheid: geen 100%
Wanneer je de verschillende percentages in de tweede kolom bij elkaar optelt, is het niet nodig op 100% uit te komen. Het kan namelijk voorkomen dat meerdere scenario’s realiteit worden. In het voorbeeld van het restaurant kan bijvoorbeeld zowel het eerste scenario (online bestellen wordt de nieuwe norm) als het derde scenario (een enorme piek van mensen die uit eten willen) realiteit worden.
- Relevante acties
In deze kolom kun je de acties uitschrijven die jouw onderneming vooruithelpen in het geval dat het door jou voorspelde scenario daadwerkelijk plaatsvindt. Beschrijf bij elk scenario tenminste één actie die je kunt verrichten om beter voorbereid te zijn. Bij de acties met een hoge waarschijnlijkheid is het logisch meerdere acties uit te schrijven en die voor de korte termijn in te plannen.
- Praktisch
Pak een vel papier en teken de tabel na of maak zes kolommen in Excel, waarmee je direct aan de slag kunt. Hulp nodig? Voor vragen kun je terecht op onze Facebook pagina of bij onze adviseurs.
Conclusies en aanbevelingen
Als ondernemer leef je momenteel in grote onzekerheid. Het valt niet vast te stellen hoe de toekomst eruit gaat zien en dat maakt het lastig prioriteiten te stellen. Door te denken in scenario’s ben je op veel uitkomsten voorbereid en zo vergroot je de overlevingskans van je onderneming.
Ga actief aan de slag met de schema’s in dit artikel en je zult merken dat je jouw perspectief verbreed, minder stress ervaart en sneller op de aanstaande veranderingen kunt anticiperen.
