Hoe bereken je de kostprijs? Maximaal inzicht voor maximale winst
Laatste update: 08-11-2023
Leestijd: 8 min
Door: Redactie ZZP Servicedesk
Draai geen verliezen, maar behaal maximale winst: bereken je kostprijs en baseer hier je verkoopprijs op.
Het berekenen van je kostprijs is niet ingewikkeld, maar wel ontzettend belangrijk. Weet je de kostprijs van je product of dienst niet? Dan is de kans groot dat je een te lage prijs voor je product of dienst rekent en een groter bedrag uitgeeft dan dat er binnenkomt: je draait verlies.
Voorkom dit! Ontdek hoe je gemakkelijk de kostprijs berekent, gebruik de formule of kies één van de handige methodes van kostprijsberekening.
Wat is de kostprijs?
De kostprijs is de totale prijs die jij als ondernemer betaalt om jouw product of dienst te leveren. Je kostprijs bestaat uit een opsomming van alle kosten die nodig zijn om je product te verkopen.
Niet alleen de kosten van je eindproduct zoals materialen en ingrediënten (variabele kosten), maar ook alle kosten die essentieel zijn om jouw product of dienst te leveren zoals loon-, locatie-, marketing- en onderhoudskosten (vaste kosten) neem je mee in de berekening van je kostprijs.
Verkoop jij bijvoorbeeld poffertjes uit een foodtruck? Dan gaat het niet alleen om de ingrediënten die je nodig hebt om die poffertjes te maken. Het gaat ook om het gas waarmee je het fornuis gebruikt, benzine om naar de locatie te rijden, huur voor de plek waar je met je foodtruck staat en de afschrijvingskosten van je foodtruck.
Door je kostprijs te berekenen, verklein je de kans op het draaien van verlies. Aan de hand van je kostprijs bepaal je namelijk je verkoopprijs. Deze verkoopprijs ligt hoger dan de kostprijs, zodat je de kosten kunt dekken én winst kunt maken.
Waarom wil je als ondernemer weten wat de kostprijs is?
Je wilt als ondernemer je kostprijs weten, omdat:
- Je door een goede berekening van de kostprijs voorkomt dat je deze kosten te hoog of te laag inschat
- Die een goede basis is om een verkoopprijs te bepalen waarmee je winst gaat maken (en niet alleen omzet)
- Die inzicht brengt in je balanswaardering: de kostprijs kan gebruikt worden om je voorraden correct te waarderen
- Je op deze manier duidelijk krijgt welke kosten het hoogst zijn, zodat je die (door onderhandelingen of andere productsamenstellingen) kunt verlagen en dus meer winst kunt maken
Je kunt doorberekenen hoeveel winst je behaalt bij verschillende verkoopcijfers en daar motiverende doelen aan kunt hangen
Tip: Bij diensten kunnen de reiskosten variabel zijn als je deze kunt koppelen aan bijvoorbeeld “klantbezoeken”. Je deelt in dat geval de reiskosten per klant door het aantal declarabele uren die je maakt met je dienst.
Waarom moet je de afzet inschatten?
Je moet de afzet inschatten om van tevoren een kostprijs te kunnen berekenen en om hier een verkoopprijs op te baseren. De verwachte afzet wordt ook weleens ‘‘normale bezetting’’ genoemd, en de daadwerkelijke afzet wordt soms ‘‘werkelijke bezetting’’ genoemd.
Verwachte afzet / normale bezetting: dit is een schatting van het aantal verkopen van je producten of diensten voor de toekomstige periode waarover je de kostprijs berekent.
Daadwerkelijke afzet / werkelijke bezetting: het daadwerkelijk gerealiseerde aantal verkopen van je producten of diensten voor de afgelopen periode waarover je de verwachte kostprijs had berekend
Het kan zo zijn dat je daadwerkelijke kostprijs, na afsluiten van een periode, hoger of lager uitvalt dan je verwachte kostprijs. Je kunt namelijk meer of minder verkopen dan je eigen inschatting. Ook is het mogelijk dat je variabele kosten hoger uitvallen doordat de inkoopprijzen opeens stijgen. Daarom bereken je van tevoren een verwachte kostprijs en achteraf een daadwerkelijke kostprijs.
Start je net je eigen bedrijf? Maak een ondernemingsplan, kijk naar concurrenten, onderzoek je kansen en mogelijkheden en maak aan de hand hiervan een inschatting van je verwachte afzet.
Tip: bied je diensten aan? Schat je verwachte declarabele uren in;, uren zijn namelijk meetbaar.
Nu geven we je duidelijke voorbeelden waarmee je aan de slag kunt.
Voorbeeld kostprijs berekenen bij een product:
Ieder seizoen sta jij met je foodtruck op festivals en verkoop je broodjes hamburger.
Vaste kosten = €2500,- per seizoen (verzekeringen, afschrijving foodtruck, vergunningen etc.)
Variabele kosten per product = €3,- per broodje hamburger (dit is de inkoop van het broodje, de saus, olie, kruiden, het gehakt en de groenten)
Verwachte afzet = geschatte verkoop van 10.000 broodjes hamburger in één seizoen
Daadwerkelijke afzet = je hebt 8.000 broodjes hamburger verkocht in één seizoen
De verwachte kostprijs = (2500 / 10.000) + €3 = €3,25
De daadwerkelijke kostprijs = (2500 / 8000) + €3 = €3,31
Voorbeeld kostprijs berekenen bij een dienst:
Je werkt als ambulant begeleider, hebt een kantoor, maakt reiskosten omdat je cliënten thuis bezoekt en wilt je kostprijs berekenen.
Vaste kosten = €10.000,- per jaar (kantoor, afschrijving auto, verzekeringen, gas, water, licht)
Variabele kosten = €10,- (brandstofkosten voor ieder bezoek aan een cliënt)
Normale afzet = 24 declarabele uren per week x 48 werkweken = 1152 declarabele uren in één jaar
Daadwerkelijke afzet = 1128 declarabele uren in dit jaar (door één week ziekte)
Verwachte kostprijs = (€10.000 / 1152) + €10 = €18,68
Daadwerkelijke kostprijs = (€10.000 / 1128) + €10 = €18,87
Andere methodes van kostprijsberekening
Wanneer je één product of één dienst aanbiedt, is het relatief makkelijk om de kostprijs te berekenen. Wanneer je met verschillende producten of diensten werkt is dit wat moeilijker. Vooral voor grotere organisaties is het lastig om kosten toe te kennen aan de vele producten en diensten die worden aangeboden. Om dit te bewerkstelligen, kun je de verschillende varianten van kostprijsberekeningen gebruiken die hieronder worden uitgelegd.
Kostenplaatsmethode
De kostenplaatsmethode is een methode om de kostprijs van een product of dienst te berekenen die wordt gebruikt om indirecte kosten door te berekenen. De kostenplaatsmethode kijkt namelijk naar de toekenning van de kosten. Zo heb je een directe toekenning (directe kosten) en een indirecte toekenning (indirecte kosten).
Directe kosten zijn kosten die je direct aan een product kunt koppelen. Dit kunnen directe variabele kosten zijn, maar ook directe vaste kosten zijn. Wanneer je bijvoorbeeld enkel energie (vaste kosten) gebruikt voor het maken van één product dan is het mogelijk om die kosten aan het specifieke product toe te kennen.
Indirecte kosten zijn overheadkosten die je niet aan een product kunt toekennen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld de huisvesting van een HR- of ICT-afdeling. Deze kosten zijn niet direct aan een product of dienst te koppelen.
Bij de kostenplaatsmethode heb je twee soorten kostenplaatsen, namelijk:
- Hulpkostenplaatsen, deze ondersteunen het bedrijfsproces
- Hoofdkostenplaatsen, deze leveren een directe prestatie aan een product
Zo werkt de kostenplaatsmethode
- Indirecte kosten worden verdeeld over de kostenplaatsen
- De kosten van de hulpkostenplaatsen worden met behulp van verdeelsleutels aan de hoofdkostenplaatsen toegekend.
- De kosten van de hoofdkostenplaatsen worden toegerekend aan de producten (kostendragers)
Bekijk onderstaande video voor meer uitleg over de kostenplaatsmethode.
ABC methode (Activity Based Costing)
Bij de Activity Based Costing methode wordt een relatie gelegd tussen de activiteiten die nodig zijn om de producten of diensten te maken en te verkopen. De indirecte kosten worden specifiek toegekend aan de verschillende activiteiten binnen een organisatie. Deze methode kijkt verder dan de traditionele kostprijsmodellen. De activiteiten, ook wel de “veroorzaker van de indirecte kosten”, staan centraal.
Hoe werkt Activity Based Costing?
Je hebt een restaurant en verkoopt hamburgers en cola. Je verkoopt in één maand 100 hamburgers en 100 flesjes cola. De energierekening bedraagt €200,-. De traditionele kostenplaatsmethode rekent dan €1,- energiekosten per verkocht item (één burger of één flesje cola).
De Activity Based Costing methode kijkt naar de activiteiten die de kosten veroorzaken. Hieruit blijkt dat het bakken van een burger twee keer zoveel stroom kost als het koelen van een flesje cola. Is het dan eerlijk om de stroomkosten per product gelijk te verdelen?
Volgens de Activity Based Costing methode is dit niet het geval en worden de indirecte energiekosten specifiek toegekend aan de twee activiteiten. Het maken van een burger kost daarom €1,33 en het koelen van een flesje cola kost €0,67.
Afhankelijk van de kostenberekeningsmethode die je gebruikt kunnen je indirecte kosten per product verschillen.
De voornaamste reden om de Activity Based Costing te gebruiken is omdat deze methode een eerlijker en preciezer beeld schetst van je daadwerkelijke kosten. Het is alleen lastiger om in kaart te brengen, aangezien bedrijven heel veel verschillende activiteiten hebben die bijdragen aan de indirecte kosten.
Meer leren over de ABC methode? Bekijk dan onderstaande video.
Kostprijs berekenen: de vier grootste valkuilen
- Niet alle kosten meenemen in de berekening
- Vergeten de kostprijs te herzien
- Kortingen in je verkoopprijs vergeten
- Rekenen met bedragen inclusief btw
Valkuil 1: Niet alle kosten meenemen in de berekening
Denk je aan de hand van je kostprijsberekening een fantastische verkoopprijs bepaald te hebben waarmee je de klant overtuigt een product of dienst bij jou af te nemen én zelf ook voldoende overhoudt voor een mooie winst, kom je er na verloop van tijd achter dat je eigen winst wel heel erg tegenvalt…
Wanneer je een paar kosten over het hoofd ziet, valt je hele berekening in het niet.Voorkom dit en zorg dat je echt alle kosten meeneemt in je kostprijsberekening.
Valkuil 2: Vergeten de kostprijs te herzien
De wereld blijft zich ontwikkelen en verandert continu. Dit heeft ook gevolgen voor jou als ondernemer. Je kosten voor personeel, producten en andere zaken zullen blijven veranderen. In de meeste gevallen betekent dit: een stijging in kosten.
Om te voorkomen dat je door deze veranderingen verlies draait, moet je regelmatig je kostprijs herzien en je verkoopprijs hierop aanpassen. Doe je dit niet, dan daalt of verdwijnt je winstmarge.
Handige indexen die kunnen helpen bij het tijdig reageren op prijsveranderingen en het herzien van je kostprijs:
Consumentenprijsindex (CPI)
De CPI is de belangrijkste maatstaf voor de inflatie. De index laat het prijsverloop zien van goederen en diensten die consumenten kopen, waaronder dagelijkse boodschappen, kleding, benzine, huur en verzekeringspremies.
Dienstenprijsindex (DPI)
De DPI laat het prijsverloop zien van diensten in Nederland.
Producentenprijsindex (PPI)
De PPI laat de gemiddelde prijsontwikkeling zien van afzetprijzen, invoerprijzen en industrieproducten.
Indexcijfers cao-lonen
Deze index laat de gemiddelde loonontwikkeling zien van alle cao’s in Nederland.
Valkuil 3: Kortingen in je verkoopprijs vergeten
Hartstikke leuk om klanten zo nu en dan eens te verrassen met een kortingsactie, maar vergeet de kortingen niet door te berekenen in je verkoopprijs.
Bepaal je namelijk een verkoopprijs zonder de kortingen mee te nemen, dan bestaat er zomaar een kans dat je klant naar huis gaat met een mooie deal en jij zelf geld moet bijleggen voor deze actie.
Valkuil 4: Rekenen met bedragen inclusief btw
Iedere ondernemer mag de btw over zakelijke inkopen terugvragen bij Belastingdienst.
Let op: reken bij je kostprijsberekening altijd met bedragen exclusief btw.
Het btw-bedrag krijg je namelijk al terug van de Belastingdienst. Reken je met bedragen inclusief btw in je kostprijsberekening, dan houd je een te hoge inkoopprijs aan en bepaal je geen goede verkoopprijs.
Kansen nu je de kostprijs hebt berekend
Kans 1: Het belang van je grootste klanten duidelijk maken
Maak, nu je de kostprijs hebt berekend, eens een berekening hoeveel de 20% van je grootste bestellingen hebben bijgedragen aan jouw totale winst.
In veel gevallen levert deze 20% van je bestellingen namelijk zo’n 80% van je winst op. In sommige gevallen is die verhouding nog schever.
Misschien interessant nog eens een extra belletje te plegen naar je grootste klanten?
Kans 2: Motiverende doelen stellen
Door het berekenen van je kostprijs, kun je doorberekenen hoeveel winst je behaalt bij verschillende verkoopcijfers en daar motiverende doelen aan hangen.
Want zeg nu zelf: niets is zo motiverend als het zien van progressie.
Aanbevelingen en conclusies
Het berekenen van je kostprijs is cruciaal om een goede verkoopprijs te kunnen bepalen, waarmee je de klant de beste deal biedt én jij als ondernemer ook maximale winst behaalt.
Er zijn verschillende methoden en formules: kies de methode of formule die het best bij je past.
Voel je twijfel of zijn zaken nog niet helemaal duidelijk? Overweeg dan eens een boekhouder of accountant te raadplegen. Het berekenen van je kostprijs is namelijk ontzettend belangrijk, je voorkomt er namelijk mee dat je (onvoorzien) verliezen draait.
Ook een goed boekhoudprogramma geeft je direct inzicht in je winst en verlies.
FAQ kostprijs berekenen
De kostprijs is de totale prijs die jij als ondernemer betaalt om jouw product of dienst te leveren en helpt je bij het bepalen van een goede verkoopprijs.
De kostprijs bestaat uit de totale kosten die je per product/dienst maakt voor het produceren van een product of het leveren van een dienst. Hierbij worden je directe kosten meegenomen, zoals die voor materialen en ingrediënten, maar ook indirecte kosten, zoals de huur van een magazijn of personeelskosten.
Nee, de kostprijs is niet hetzelfde als de inkoopprijs. Onder je inkoopprijs vallen namelijk alleen de kosten die je maakt voor de inkoop van producten (= variabele kosten), terwijl er bij de kostprijs ook rekening wordt gehouden met de vaste kosten zoals de huur van een bedrijfspand, verzekeringen en afschrijvingen.
